Thứ Hai, 30 tháng 4, 2018
Việc dùng thuốc có thể gây nhiều tác dụng phụ; vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe lúc này là phòng bệnh và áp dụng các biện pháp điều trị không dùng thuốc. Đông trùng hạ thảo là bài thuốc có tác dụng lâu dài.
Các biện pháp phòng bệnh bao gồm tăng cường cơ chế miễn dịch bằng chất chống oxy hóa, chẳng hạn dùng thuốc bổ sung dinh dưỡng với thành phần Beta caroten, vitamin C, vitamin E, sélénium, kẽm. Tăng cường rau quả chứa nhiều vitamin C thiên nhiên như cam, chanh, bưởi, cà chua, quýt, su hào, xà lách, giá đậu, nuoc dong trung ha thao... nhằm làm tăng sức đề kháng của cơ thể, chống lại tình trạng dễ bị các virus (nhất là nhóm Rhinovirus) và vi khuẩn xâm nhập, gây cảm và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, đến năm 2020, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có thể trở thành căn bệnh gây tử vong đứng hàng thứ 3 trên thế giới. Tại các nước giàu, khoảng 73% trường hợp tử vong do COPD liên quan tới việc hút thuốc lá. Tỉ lệ này là khoảng 40% tại các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp.
Theo một nghiên cứu đăng trên tờ The Lancet, cứ 10 giây COPD lại làm một người trên thế giới tử vong và được coi là nguyên nhân thứ năm gây tử vong tại các nước có thu nhập cao và thứ sáu tại các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp.
COPD là căn bệnh bị nghẽn luồng không khí trong phổi kinh niên, mạn tính. Nói đến COPD là nói đến hai loại bệnh: Viêm cuống phổi kinh niên và tràn khí.
Nguyên nhân
Hút thuốc là nguyên nhân chính gây ra COPD. Tuy nhiên, cũng có hơn 15% trường hợp bị bệnh ở những người không hút thuốc. Khói thuốc lá kích thích bạch cầu phổi sinh ra các gốc tự do và các chất ô-xi hóa, gây hiện tượng ô-xi hóa, làm giảm các chất phân hóa antiproteases phát sinh peroxides từ mỡ trong đường hô hấp và túi phổi. Viêm phổi vừa làm tổn thương đường phổi và túi phổi, vừa tiết ra đờm.
Trong bệnh COPD, chất trung gian Leukins sinh ra viêm. Ngoài ra, hiện tượng viêm còn do những chất phân hóa khác như elastases, cathepsins và metalloproteinases gây ra.
Triệu chứng
Có những trường hợp bị bệnh kéo dài tới 30 năm mới phát sinh các triệu chứng. Lúc đầu, bệnh không có gì trầm trọng, chỉ thấy ho vào buổi sáng.
Khi bệnh nặng hơn, bệnh nhân mới bắt đầu thấy khó thở, ho, có đờm và thở khò khè. Để phát hiện bệnh, cần tiến hành soi chụp phim, xét nghiệm máu, đo hơi thở...
Điều trị
Một số loại thuốc làm giãn cuống phổi, như anticholinergics, beta agonists (albuterol, metaproterenol, pibuterol acetate, salmeterol), theophylline... Cũng có thể dùng thuốc corticosteroids hay kháng sinh. Có khi bệnh nhân phải sử dụng bình dưỡng khí giúp dễ thở.
Người cao tuổi cần tránh để cơ thể bị lạnh đột ngột bằng cách giữ ấm khi thời tiết chuyển lạnh, lau khô và làm ấm cơ thể khi bị mắc mưa, ăn các thực phẩm giàu năng lượng khi trời trở lạnh để duy trì cân bằng thân nhiệt. Một điều cần thiết khác là giữ giấc ngủ yên trong đêm vì việc thường xuyên mất ngủ (thường gặp ở người cao tuổi) sẽ làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể. Có thể đi bộ thong thả 20-30 phút lúc chiều tối, tắm nước ấm để tạo thư giãn khi đi ngủ, uống một ly sữa ấm trước lúc lên giường để khỏi hạ đường huyết trong đêm, gây rối loạn giấc ngủ. Nên ăn nhiều khoai, củ, bí, bầu, mướp, khổ qua, mồng tơi, bồ ngót, rau muống, xà lách, đông trùng hạ thảochế biến. Những thực phẩm này giúp cơ thể hấp thu tryptophan, một amino acid có lợi cho giấc ngủ. Ngược lại, ăn nhiều thịt, cá có nhiều tyrosin sẽ gây hưng phấn dẫn đến khó ngủ...
Các biện pháp giải cảm không dùng thuốc
- Gừng: Chứa tinh dầu diệt nấm, diệt khuẩn, hiệu quả với các chứng viêm nhiễm đường hô hấp, viêm họng nên thường được dùng để trừ cảm lạnh dưới dạng trà gừng nóng, cháo gừng. Mứt gừng, gừng muối có tác dụng ôn dương (làm ấm), tán hàn (chống lạnh), tiêu đàm. Gừng thường được nấu canh ăn giải cảm với hành 15 g, gừng tươi 6 g, lá tía tô 6 g hoặc gừng tươi 10 g xắt lát, cải bẹ xanh 500 g xắt đoạn. Nấu với nước, sắc 4 chén thành 2 chén, thêm muối vừa miệng, uống làm hai lần. Cũng có thể lấy giấm 500 ml, gừng tươi và tỏi lớn mỗi thứ 100 g rửa sạch, xắt lát ngâm trong giấm, đậy kín trong 30 ngày. Khi bị cảm dùng thức ăn kèm với 2 muỗng cà phê 10 ml giấm ngâm gừng tỏi.
- Tỏi: Chất kháng sinh Allicin trong tỏi có tính kháng khuẩn, trị các bệnh nhiễm trùng, lại có tính tiêu đàm nên được dùng để trị các bệnh đường hô hấp thường gặp khi bị cảm như viêm họng, viêm phế quản. Canh hành, tỏi, gừng ăn nóng giúp toát mồ hôi, giải cảm.
- Hành: Làm lợi ngũ tạng, giúp tăng cường hệ miễn dịch chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn đường hô hấp, tham gia quá trình thành lập testosteron và giúp ăn ngon. Riêng hành tây chứa các men tiêu hóa chất đường và lượng vitamin C lớn (đáp ứng được 20% nhu cầu mỗi ngày) cùng một lượng canxi đáng kể. Vì thế, hành thường được dùng phối hợp để giải cảm.
- Lá xông: Nguyên liệu thường dùng là lá hương nhu tía, chanh, bưởi, sả, kinh giới, tía tô, gừng, lá lốt... Các loại lá trên thường chứa tinh dầu có các hoạt chất như Eugenol, limonen, phellandren..., giúp sát trùng đường hô hấp khi bốc hơi do đun nóng. Cho các lá vào nồi, đổ nước ngập, đậy kín, đun sôi. Sau đó mang ra, trùm chăn kín, mở nắp nồi từ từ cho hơi nước chứa tinh dầu bốc lên, hít thở thật sâu và chậm để sát trùng đường hô hấp và giúp mồ hôi toát ra. Tuy nhiên, những người tổng trạng yếu hoặc quá ốm, bị mất nước nhiều thì không nên xông.
Sử dụng đông trùng hạ thảo thiên nhiên chế biến cùng các món ăn.
Thận trọng khi dùng thuốc
Trên thị trường có rất nhiều thuốc trị cảm, trị ho và thuốc phối hợp trị cảm ho. Tất cả đều là những thuốc thông thường nhưng nếu không hiểu rõ tác dụng phụ thì vẫn có thể gây hại, nhất là với cơ địa đặc biệt của người cao tuổi (thường cao huyết áp, đau dạ dày...).
Với thuốc cảm chứa Chlorphéniramine, không nên dùng liều cao, kéo dài trên hai tuần vì có thể gây ra nhịp tim nhanh, tim co bóp mạnh, huyết áp tăng. Không dùng cho những người bị bệnh nặng ở gan, thận, cao huyết áp, tăng nhãn áp, bí tiểu tiện, bệnh tim bẩm sinh vì thuốc làm giảm hiệu lực dược phẩm trị cao huyết áp, tăng hiệu lực thuốc tê mê, nguy hiểm khi uống chung với thuốc kháng viêm giảm đau không steroid như aspirin, diclofenac, indomethacin...
Thuốc ho, long đờm làm giảm ho mạnh, gây ức chế trung tâm hô hấp, ngăn cản phản xạ ho. Những thuốc giảm ho mạnh có hàm lượng codein 25 mg/viên không nên dùng cho người bị suy hô hấp, hen suyễn. Thuốc giảm ho chứa dextromethorphan khi dùng cho người suy gan và cao tuổi cần giảm 50% liều lượng dùng lần đầu để xem xét khả năng dung nạp. Nhóm thuốc giảm đau thông thường chứa aspirin không dùng được cho người bị loét dạ dày, tá tràng và các bệnh xuất huyết.
Người cao tuổi cũng cần thận trọng với các nhóm thuốc cảm kết hợp với thuốc kháng viêm giảm đau không chứa nội tiết tố steroid như ibuprofenòmlurbiprofen, ketoprofen, piroxicam, phenylbutazone, diclofenac... Đa số chúng không dùng cho người có nghi ngờ hoặc đã viêm loét tá tràng, hen suyễn, hay bị chảy máu, suy chức năng gan thận, cao huyết áp hoặc suy tim. Đây là những thuốc có công dụng trị đau nhức thấp khớp nhưng khó dung nạp với người cao tuổi, có nhiều chống chỉ định và tương kỵ với nhiều loại thuốc.
